Misschien merk je het op jouw bedrijf nog niet direct, maar de internationale verhoudingen veranderen in rap tempo. Als bestuur van de Producentenorganisatie Consumptieaardappelen (POC) willen we jou in dit bericht informeren, over een aantal actuele ontwikkelingen die ons allemaal aangaan én wat we als sector kunnen doen om onze positie te behouden en te versterken. 

Internationale trends: schuivende panelen in de aardappelwereld

China en India, samen goed voor bijna de helft van de wereldproductie, bouwen hun aardappelsector en verwerkingscapaciteit snel uit. Hierdoor verandert de dynamiek op de wereldmarkt, maar dit betekent zeker niet dat de kansen voor Europa verdwijnen.

Europese verwerkers investeren bewust in verwerkingskwaliteit, voedselveiligheid en traceerbaarheid, waarmee ze zich onderscheiden van opkomende spelers. Wereldwijd groeit de vraag naar premiumproducten: in opkomende economieën stijgt de middenklasse en neemt de vraag naar hoogwaardige frites en snacks toe. Ook in markten als Zuidoost-Azië, Latijns-Amerika en het Midden-Oosten liggen kansen, waar Europese kwaliteit en merkreputatie sterk gewaardeerd worden. Daarnaast blijft de Europese thuismarkt, mede door innovatie en duurzaamheidseisen, vragen om hoogwaardige grondstoffen en eindproducten.

Kortom: ondanks de internationale verschuivingen, blijven er volop kansen voor Europese frites, chips en hoogwaardige pootaardappelen. Er is dan ook geen enkele reden waarom de prijs voor onze aardappelen structureel laag zou moeten zijn; kwaliteit, betrouwbaarheid en marktvraag rechtvaardigen een eerlijke en stevige beloning.

Prijsontwikkelingen: van hoogtepunt naar prijzenslag

De aardappelprijzen zijn sinds eind februari flink gedaald, na een opvallend prijsniveau eerder dit jaar. In februari zagen we prijzen tot €35/100 kg, met pieken van €380/ton voor specifieke rassen. Nu liggen de prijzen voor fritesaardappelen tussen de €11 en €28,50/100 kg (bron: PotatoNL).

Oorzaken van de prijsval:

• Grote voorraden door goede oogsten, in Frankrijk en Duitsland.
• Terughoudende marktwerking: kopers wachten af.
• Paniekverkopen bij telers; door signalen van overschotten.
• Verschil tussen contractprijzen (stabiel) en vrije markt (flinke daling).
• Termijnmarkten blijven hangen rond de €18/100 kg.

De vrije marktprijzen liggen in vele gevallen rond of onder het kostprijsniveau. Een zorgelijke situatie waar wij constant aandacht voor vragen via de pers, bij verwerkers en bij de overheid.

Risico-afwenteling op telers: structureel probleem

We zien al langer een verschuiving van risico richting telers, die zich op meerdere fronten laat voelen:

• Meeleververplichting: 60% van de telers levert meeleveraardappelen af tegen dagprijzen, zonder prijszekerheid.
• Eenrichtingscontracten: In België zagen we dat afnemers eenzijdig volumes verlagen zonder overleg. Onacceptabel, zo stelt ook Belpotato.be.
• Vrije markt als ‘afvoerputje’: Afnemers gebruiken vrije meeleverpartijen als buffer, met prijsdruk als gevolg.

Gevolgen: Telers gaan overproduceren om risico’s te spreiden. Overschotten drukken de vrije marktprijs nóg verder. De prijzenslag raakt de teler direct, met inkomensonzekerheid tot gevolg.

Hoge kostprijs bij telers, maar waar blijft de marge?

Het is een feit: produceren in West-Europa brengt hogere kosten met zich mee. Denk aan pachtprijzen, energie, arbeid en milieuwetgeving. Maar laten we niet vergeten: juist die voorwaarden maken onze producten betrouwbaar, duurzaam en traceerbaar, kwaliteiten waar verwerkers én afnemers wereldwijd graag voor betalen. 

In de huidige markt lijken de kosten en risico’s steeds meer bij de teler terecht te komen, terwijl de marges in de verwerking en afzet vaak overeind blijven of zelfs groeien. Dat is scheef.

De oplossing ligt dus niet alleen in het verlagen van onze kostprijs, al moeten we uiteraard geen onhoudbare pachtprijzen betalen, maar vooral in een eerlijke verdeling van de waarde in de keten.

Als de marge eerlijk wordt verdeeld, kunnen Nederlandse telers ook met hogere kostprijzen prima concurreren. Daarom blijven wij ons als POC inzetten voor transparantie, evenwichtige contracten en marktwerking, die ook de producent respecteert.

Wat kunnen we als sector doen?

De huidige marktwerking creëert een vicieuze cirkel:
Afnemers beperken contractvolume → Telers gaan overproduceren → Overschotten drukken de prijs → Afnemers profiteren van lagere vrije prijzen. 

Deze dynamiek ondermijnt de positie van de teler en vraagt om structurele verandering. Daarom is het cruciaal dat we ons als telers blijven organiseren, juist nu. De POC biedt leden de middelen om sterker te staan, in een markt die steeds meer vraagt en minder garandeert:

• De KostprijsCalculator: brengt jouw werkelijke kostprijs in beeld, een onmisbaar instrument bij het bepalen van je ondergrens in contractonderhandelingen. 
• Collectieve belangenbehartiging
• De POC maakt zich hard voor eerlijke ketenverhoudingen, bijvoorbeeld door contractmacht aan te kaarten bij afnemers en beleidsmakers.

Een sterke POC is geen luxe, maar noodzaak. Als individuele teler heb je weinig invloed op de keten, maar samen kunnen we wel degelijk voorwaarden stellen, transparantie eisen en structurele oplossingen afdwingen. Of het nu gaat om prijsdruk, risicoverplaatsing of markttoegang, de teler moet gehoord worden en dat lukt alleen als we onze stem bundelen.

Tot slot
De wereld verandert snel en de aardappelsector verandert mee. Door collectieve kennisdeling, marktinzicht en een sterke producentenstem, willen we samen met jou blijven werken aan een robuuste toekomst voor de Nederlandse aardappelteler.