Susan Wijnen en Niels Luteijn, studenten aan de HAS Hogeschool, hebben in opdracht van de Producenten Organisatie Consumptieaardappelen (POC) aan hun afstudeerproject gewerkt. Ze onderzochten de mogelijkheden voor POC om duurzaamheid te koppelen aan rendementsverbetering in de consumptieaardappelteelt. Centrale onderzoeksvraag in het onderzoek van Susan Wijnen en Niels Luteijn was:

Hoe kan de POC een rendementsverbetering organiseren voor de teler met behulp van verduurzaming en kwaliteitsverhoging in de consumtieaardappelteelt richting 2030?

Om een antwoord op de hoofdvraag te krijgen, zijn onderstaande deelvragen opgesteld:

1. Hoe ziet de huidige Nederlandse consumptieaardappelketen eruit en wat is de rol van de POC hierin?
2. Hoe is de Nederlandse consumptieaardappelteelt ingedeeld?
3. Wat is het toekomstperspectief van verduurzaming van de Nederlandse akkerbouw naar 2030 en wat betekent dit voor de consumptieaardappelteelt?
4. Welke certificeringssystemen die duurzaamheid in de consumptieaardappelteelt monitoren zijn relevant voor consumptieaardappeltelers om aan te sluiten?
5. Wat is de gemiddelde ontwikkeling van de financiële situatie per consumptieaardappelteler?
6. Hoe is een rendementsverbetering mogelijk voor de consumptieaardappelteler vanuit de POC?

Hierbij een aantal interessante bevindingen:

Diepgaand inzicht in de Nederlandse consumptieaardappelteelt

Meer dan 300 enquête respondenten

Om antwoord te kunnen geven op de vragen is een literatuuronderzoek gedaan om bestaande kennis te verzamelen, is een enquête rondgestuurd onder Nederlandse consumptieaardappeltelers en zijn interviews afgenomen om informatie op te halen over specifieke onderwerpen. De enquête heeft 316 respondenten behaald. Zo’n 10% van alle consumptieaardappeltelers in Nederland.

Consumptieaardappelteelt beslaat bijna 15% van de totale NL akkerbouw

In 2022 werd er in Nederland ongeveer 80 duizend hectare met consumptieaardappelen geteeld. De totale consumptieaardappelteelt beslaat bijna 15% van de totale 536 duizend hectare die in Nederland beschikbaar is voor akkerbouw. Provincies waar de meeste consumptieaardappelen worden geteeld zijn Noord-Brabant, Zeeland, Zuid-Holland en Flevoland. De opbrengsten van de aardappelen verschillen per regio. Over het algemeen worden er op zand- en lössgronden hogere opbrengsten gehaald dan op zwaardere kleigronden.

Duurzaamheid & rendement

Duurzaamheidscertificaat niet terug te zien in de prijs

Duurzaamheid is een groeiende trend, maar momenteel bieden duurzaamheidscertificaten geen meerwaarde voor telers. Fritesaardappeltelers betalen een meerprijs voor het behalen en behouden van een certificaat, maar krijgen zelf geen extra inkomsten hiervoor. Duurzaamheid wordt nog niet betaalt vanuit de markt. Kortom, de kosten voor telers stijgen, terwijl de aardappelnoteringen geen stijgende trend vertonen en buitenlandse concurrentie de prijzen drukt. Het is noodzakelijk om hier een andere richting in te vinden.

Toekomstbestendige teelt strategieën i.s.m. verwerkers

In de akkerbouw, met specificatie in de consumptieaardappelteelt, staan drie ‘duurzaamheids-’uitdagingen centraal die telers ook zien terugkomen op hun bedrijf:

• Klimaatverandering
• Krimpend pakket van gewasbeschermingsmiddelen
• Vraagstukken rondom bodemkwaliteit en biodiversiteit

Verwerkers zoals Agristo, Farm Frites en McCain zijn mogelijkheden aan het zoeken voor een toekomstbestendige teelt. Er zijn nog geen definitieve strategieën uitgerold voor verduurzaming in de consumptieaardappelteelt. De verwerkers zien in dat het voor telers lastig is om te produceren als elke afnemer andere eisen stelt aan het productieproces. Ze staan daarom open om samen als ketenschakel een gemeenschappelijke visie over duurzaamheid te formuleren en eventueel telers in de toekomst financieel te belonen voor duurzaamheidsinspanningen mits dit kan via een eerlijk en transparant programma.

Introduceer een biodiversiteitsmonitor met bonussysteem

De studenten opperden het idee van het ontwikkelen van een bonussysteem bij de biodiversiteitsmonitor. Dit zou iets nieuws in plaats van de certificaten kunnen zijn.  Volgens de studenten biedt een biodiversiteitsmonitor een oplossing om gezamenlijk te werken aan verduurzaming in de consumptieaardappelteelt. De POC kan daarbij een bijbehorend bonussysteem opzetten in samenwerking met de verwerkende industrie en haar leden. De hoogte van de bonussen kan worden gekoppeld aan de KPI’s van het Actieplan Plantgezondheid. Het idee van een biodiversiteitsmonitor met bonussysteem hebben de studenten niet kunnen uitwerken, maar ze hebben ons hiermee wel aan het denken gezet.

Oproep POC: meeleveraardappelen vrij van contractafspraken houden

Vanuit de POC is de oproep gedaan om meeleveraardappelen, ofwel aardappelen die naast een tonnencontract mee worden geleverd aan dezelfde verwerker, vrij te houden van contractafspraken. Afnemers moeten op deze manier meer hun best doen om aardappelen in handen te krijgen. De teler kan het maximale uit de markt krijgen door de hoogstbiedende afnemer te kiezen en het komt de noteringen van PotatoNL ook ten goede.

Rol voor de POC

POC zorgt voor rendementsverbetering

Als er meerwaarde voor duurzaamheid is vanuit de gehele keten, kan de POC werken aan het doel om de teelt te verduurzamen inclusief een financiële beloning voor telers. POC navigeert met een groeiend aantal leden naar een gezonde consumptieaardappelsector met focus op rendementsverbetering. Wanneer de POC voldoende leden heeft, kan het een geregisseerde rol in de keten aannemen. (Het onderzoek van Wageningen Economic Research zal uitwijzen wanneer en hoe de POC een optimale balans kan verkrijgen. Resultaat van dat onderzoek wordt verwacht in de herfst 2024.)

Tot slot adviseren Susan Wijnen en Niels Luteijn de POC om (nog meer) aandacht te geven aan:

1. Informatievoorziening aan leden en niet- leden van de POC;
2. Gezamenlijke afzet van meelevertonnen;
3. Implementatie biodiversiteitsmonitor met een bijbehorend bonussysteem.